Sintaksis
- Cabang ilmu bahasa yang mengkaji bentuk, struktur, dan binaan atau konstruksi ayat.
- Sintaksis bukan sahaja mengkaji proses pembinaan ayat tetapi juga hukum-hukum yang menentukan bagaimana perkataan disusun dalam ayat.
Ayat
- Ayat ialah binaan yang terdiri daripada unsur ayat, iaitu unit-unit yang membentuk ayat.
- Contohnya: Ahmad sedang membuat kerja rumah
- Contoh ayat di atas terdiri daripada dua bahagian iaitu (i) Ahmad sedang dan bahagian (ii) membuat kerja rumah.
- Bahagian subjek dan predikat, merupakan bahagian utama yang membentuk klausa atau ayat bahasa Melayu. Subjek dan prediket pula mempunyai unsur-unsur, iaitu sama ada frasa nama (FN), frasa kerja (FK), frasa adjektif (FA) dan frasa sendi nama (FS).
- Lihat contoh-contoh berikut dan kaji unsur-unsur (frasa) yang mendasari ayat.
Subjek Ayat
|
Predikat Ayat
|
Frasa Subjek
|
Frasa Predikat
|
Rumus Pola Ayat
|
Ahmad
|
mengulangkaji tatabahasa
|
Frasa Nama
|
Frasa Kerja
|
FN + FN
|
Cikgu
|
ke sekolah
|
Frasa Nama
|
Frasa Sendi Nama
|
FN + FS
|
Fatimah
|
amat rajin
|
Frasa Nama
|
Frasa Adjektif
|
FN + FA
|
Ah Chong
|
seorang usahawan
|
Frasa Nama
|
Frasa Nama
|
FN + FN
|
Frasa
- Frasa ialah satu binaan atau unsur ayat yang terdiri daripada sekurang-kurangnya dua perkataan atau jika terdiri daripada satu perkataan, ia berpotensi untuk diperluas menjadi dua perkataan atau lebih.
- Frasa tidak boleh dipecahkan kepada subjek dan predikat.
- Seperti yang diterangkan di atas, ada empat jenis frasa iaitu FN, FK, FA dan FS
- Menurut binaannya, frasa dapat dibahagikan kepada dua jenis iaitu frasa endosentrik dan frasa eksosentrik.
Binaan Ayat
- Bahagian subjek dan bahagian predikat merupakan bahagian utama yang membentuk klausa atau ayat dalam Bahasa Melayu. Subjek dan predikat mempunyai unsur-unsur.
- Perhatikan contoh di bawah:
Subjek
|
Subjek
| ||
Bah. Ayat
|
Unsur
|
Bah. Ayat
|
Unsur
|
Ah Tian
|
guru senaman
| ||
Tipah
|
membeli gula
| ||
Suara ketua pengawas itu
|
serak-serak basah
| ||
Munainady
|
menoreh getah
| ||
- Jadual di atas menunjukkan rumus binaan ayat yang mudah. Bahasa subjek dibina oleh frasa nama dan predikat dibina sama ada oleh frasa nama, frasa kerja, frasa adjektif dan frasa sendi nama.
Ayat Dasar dan Ayat Terbitan
- Perhatikan ayat berikut:
Pelajar itu membaca buku.
|
- Ayat ini terdiri daripada satu klausa kerana mempunyai satu subjek (pelajar itu) dan satu predikat (membaca buku).
- Ayat seperti ini dipangil ayat dasar kerana menjadi punca penerbitan ayat-ayat lain.
- Jika kita hendak menambah maklumat kepada maklumat kepada maklumat asas itu dengan penerangan kepada maklumat asas itu dengan peneragan kepada subjek atau penerangan kepada predikat, maka ayat berkenaan boleh menjadi seperti berikut:
Pelajar tingkatan enam itu membaca buku. (tingkatan enam menjadi penerang kepada pelajar, iaitu subjek ayat)
|
Pola Ayat Dasar
- Pola ayat dasar mempunyai rumusnya tersendiri.
- Rumus-rumus ini boleh terdiri daripada unsur-unsur Frasa Nama (FN), Frasa Kerja (FK), Frasa Adjektif (FA) atau Frasa Sendi Nama (FS)
- Lihat contoh berikut:
Subjek Ayat
|
Predikat Ayat
|
Frasa Subjek
|
Frasa Predikat
|
Rumus Pola Ayat
|
Jamilah
|
pengurus sumber manusia
|
Frasa Nama
|
Frasa Nama
|
FN+FN
|
Atan
|
budak pandai
|
Frasa Nama
|
Frasa Adjektif
|
FN+FA
|
Pengimbuhan
Proses pengimbuhan ialah proses merangkaikan imbuhan kepada kada dasar untuk menerbitkan perkataan yang berlainan makna serta fungsi nahunya.
Dalam bahasa Melayu, imbuhan terdiri daripada morfem terikat yang dirangkaikan kepada kata dasar.
Imbuhan tergolong dala empat jenis, iaitu awalan, akhiran, apitan dan sisipan.
Imbuhan Kata Nama
Kata nama menerima keempat-empat jenis imbuhan - awalan, akhiran, apitan dan sisipan.
Contoh imbuhan pada awalan ayat
Awalan
|
Varian
|
Contoh perkataan
|
contoh penggunaan
|
ke-
|
ke
|
kerabat, ketladak, kekasih
|
Kerabat diraja itu makan di warung sahaja.
|
maksud awalan ke- menjadi penanda orang atau benda dengan memberi tumpuan kepada maksud yang terkandung dalam kata dasar. Kata nama yang diterbitkan mungkin konkrit atau bastrak
| |||
peN-
|
pe-
|
pewangi, peragut, pesalah
|
Orang ramai membelasah peragut rantai itu sehingga pengsan.
|
pem-
|
pemfatwa, pemproses, pemberontak
|
Mesin pemproses sawit itu mahal harganya.
| |
pen-
|
pensyarah, penswastaan, penagih, pendapat
|
Pensyarah itu keletihan kerana menyampaikan lima kuliah sehari
| |
peng-
|
pengkritik, pengamal, pengkhianat, pengacau, pengaudit, penghantar, pengasuh
|
Pengacau itu menggangu pengasuh kanak-kanak setiap hari.
| |
penge-
|
pengecualian, pengeluar, pengesan, pengebom
|
Pengebom berani mati itu terkorban akibat perbuatan sendiri
| |
pel-
|
pelabur, pelajar, pelayar, pelampau, pelakon
|
Pelabur diingatkan supaya menyemak nombor kad pengenalan sebelum mengisi borang.
| |
peR-
|
per
|
pertapa
|
Pertapa itu menghabiskan masa enam purnama untuk menghabiskan zikirnya.
|
juru-
|
juru-
|
jurutaip, jururunding, jurubahasa
|
Semua tugas diserahkan kepada jurutaip, sehingga akhirnya dia meletakkan jawatan.
|
dwi-(menunjukkan bilangan dua bagi kata dasar)
|
dwi-
|
dwibahasa, dwifungsi, dwiedaran
|
Majalah itu diterbitkan dalam dwibahasa iaitu Tamil dan Inggeris.
|
eka-(menunjukkan bilangan satu, kadangkala dirujuk juga adi-)
|
eka-
|
ekabahasa, ekakaum, ekafungsi
|
Pengunaan ekabahasa belum tentu menjamin perpaduan negara
|
pasca-(dirujuk kepada `selepas')
|
pasca-
|
pascasiswazah
|
Pengajian pascasiswazah merujuk kepada bidang-bidang sarjana dan kedoktoran.
|
pra-(menunjukkan makna `sebelum')
|
pra-
|
prasejarah, prakemerdekaan
|
Ahli arekologi itu menggali tulang-temulang manusia prasejarah.
|
swa-menunjukkan maksud `sendiri')
|
swa-
|
swalayan, swamodal, swakarya
|
Pelanggan mengambil sendiri makanan di restoran swalayan itu.
|
Contoh imbuhan pada akhiran ayat
Akhiran
|
contoh perkataan
|
-man (menunjukkan sifat perkara - samada orang atau benda- yang dirujuk)
|
seniman, budiman
|
-wan (perkara yang dirujuk adalah ahli dalam bidangnya)
|
olahragawan, usahawan
|
-wati (menunjukkan wanita yang ahll dalam bidangnya)
|
pragawati, olahragawati
|
-an
|
pakaian, kudapan, senaman, latihan, kenalan, jualan
|
Contoh imbuhan pada apitan ayat
Apitan
|
contoh perkataan
|
ke....an
|
kezaliman, kesenangan
|
pe...an
|
peranan, pesisiran, pelancongan, pekarangan, peperangan
|
peN...an
|
penyusunan, pengurangan
|
Contoh imbuhan sisipan pada ayat
sisipan
|
contoh perkataan
|
-el-
|
telunjuk, kelengkeng, kelabut
|
-er-
|
keruping, seruling, serabut
|
-em-
|
kemuning, kemuncup, kemelut
|
i mbuhan kata kerja
Menerima tiga jenis imbuhan awalan, akhiran dan apitan.
Sisipan dengan sendirinya tidak membentuk kata kerja tetapi kata nama dan kata adjektif yang mengandungi sisipan dapat menjadi kata kerja dengan imbuhan kata kerja seperti berikut:
gemerlap -------> bergemerlap
selereak----------> berselerak; menyelerakkan
Contoh imbuhan pada awalan
Akhiran
|
varian
|
contoh perkataan
|
beR-
|
be-
|
bekerja
|
bel-
|
belajar
| |
ber-
|
berkawal, berhasrat, berziarah
| |
meN
|
me-
|
melawat, merasa
|
mem-
|
memberi, memproses
| |
meng-
|
mengelak, menggali, menghabiskan
| |
menge-
|
mengebom, mengetin, mengelupur, mengesahkan
| |
di-
|
di-
|
dipukul, dibaca
|
mempeR-
|
memper-
|
memperbaharu, memperhamba, memperluas, memperdalam
|
dipeR-
|
diper-
|
diperbaharui
|
teR-
|
te-
|
terasa, terasuk, terombak
|
ter-
|
terminum, terpisah, tercarut
|
Merumuskan akhiran yang membentuk kata terbitan jenis kata kerja dan fungsinya.
akhiran
|
contoh perkataan
|
-kan
|
buatkan, amalkan, ramaikan, selesaikan
|
-i
|
jauhi, turuti, masuki
|
contoh imbuhan apitan yang membentuk kata terbitan jenis kata kerja dan fungsinya
Imbuhan
|
varian
|
contoh perkataan
|
beR...an
|
ber...an
|
beranggapan, berdampingan
|
be...an
|
beratapan, berebutan
| |
beR...kan
|
be-...-kan
|
berumahkan, berantaikan
|
ber-...-kan
|
bertajukkan, berbantalkan
| |
meN...-kan
|
me-...-kan
|
memasukkan, merundingkan, meyakinkan
|
mem-...-kan
|
memberikan, mempastikan, memfatwakan
| |
men-...-kan
|
mendirikan, menjadikan, menzahirkan
| |
meng...-kan
|
mengambilkan,menggantikan, mengkanunkan
| |
menge...-kan
|
mengeposkan, mengetinkan, mengesahkan
| |
menN...i
|
me...i
|
meracuni, melindungi, meyakini
|
mem-...i
|
membeloti, mempelopori
| |
men--...-i
|
menjalani, mensyukuri
| |
meng-...-1
|
mengairi, mengekori, menghadiri, menggarami
| |
mempeR-...kan
|
memper...-kan
|
memperhambakan, mempersendakan
|
ke...an
|
ke-...-an
|
kecurian, kemalangan, kesiangan
|
di....i
|
di-...-i
|
diragui, dikasihi, dirindui
|
di...kan
|
di-...-kan
|
dipulangkan, dibenarkan
|
dipeR...kan
|
diper-....-kan
|
diperkenankan, dipersembahkan, diperlihatkan
|
Kata adjektif menerima tiga jenis imbuhan - awalan, apitan, dan sisipan.
Kata adjektif tidak menerima akhiran
Amati contoh-contoh berikut:
imbuhan
|
varian
|
contoh perkataan
|
contoh penggunaan
|
Awalan
| |||
teR-
|
te-
|
teramai, teruncing, terendah
|
Pesta jualan itu mencatat kedatangan pelanggan teramai pada tahun ini.
|
ter-
|
terbaik, tersohor, terindah
|
``Kaulah yang terbaik bagi diriku,'' katanya.
| |
se-
|
se-
|
seindah, seganas, sebesar, sehebat
|
Persembahan pentas kumpulan rock itu sehebat artis-arti rock dari luar negara.
|
Apitan
| |||
ke...an
|
ke-...-an
|
kemelayuan, kebaratan, ketimuran
|
Walaupun cara beliau berpakaian agak kebaratan, tetapi pemikirannya padat dengan aspirasi kemelayuan.
|
Sisipan
| |||
-el-
|
-el-
|
gelembung, selerak
|
Minum bergas itu mempunyai gelembung udara
|
-er-
|
-er-
|
gerigi, serabut
|
sejak beristeri dua, fikirannya amat serabut.
|
-em-
|
-em-
|
gemilang, semerbak, gemerlap
|
Minyak wangi palsu itu semerbak baunya.
|
-in-
|
-in-
|
sinambung
|
usaha beliau dalam perniagaan merupakan kesinambungan bakat neneknya.
|
Pemajmukan
Kata Majmuk Umum
Kata majmuk umum terbahagi kepada:
i. Kata majmuk biasa
Alat tulis, adat resam, kereta api, lapangan terbang, nasi minyak, tengah hari
ii. Kata Majmuk Gelaran
Ketua Polis Negara, Perdana Menteri, Timbalan Menteri, Peguam Negara, Duta Besar
Kata Majmuk Istilah Khusus
i. Kata gandingan untuk istilah-istilah yang khusus dalam pelbagai bidang. Kata yang dipilih untuk digandingkan sama ada daripada kata-kata umum atau istilah khusus.
Telefon mudah alih, teknologi maklumat, kertas kerja
Kata Majmuk Kiasan
i. Kata majmuk jenis ini mempunyai maksud selain daripada maksud harafiahnya, misalnya:
Masam muka, tebal muka, curi tulang, makan angin
