Tatabahasa BM

Sintaksis

• Cabang ilmu bahasa yang mengkaji bentuk, struktur, dan binaan atau konstruksi ayat.
• Sintaksis bukan sahaja mengkaji proses pembinaan ayat tetapi juga hukum-hukum yang menentukan bagaimana perkataan disusun dalam ayat.

Ayat

• Ayat ialah binaan yang terdiri daripada unsur ayat, iaitu unit-unit yang membentuk ayat.
• Contohnya: Ahmad sedang membuat kerja rumah
• Contoh ayat di atas terdiri daripada dua bahagian iaitu (i) Ahmad sedang dan bahagian (ii) membuat kerja rumah.
• Bahagian subjek dan predikat, merupakan bahagian utama yang membentuk klausa atau ayat bahasa Melayu. Subjek dan prediket pula mempunyai unsur-unsur, iaitu sama ada frasa nama (FN),  frasa kerja (FK), frasa adjektif (FA) dan frasa sendi nama (FS).
• Lihat contoh-contoh berikut dan kaji unsur-unsur (frasa) yang mendasari ayat.

 

Subjek Ayat	Predikat Ayat	Frasa Subjek	Frasa Predikat	Rumus Pola Ayat
Ahmad	mengulangkaji tatabahasa	Frasa Nama	Frasa Kerja	FN + FN
Cikgu	ke sekolah	Frasa Nama	Frasa Sendi Nama	FN + FS
Fatimah	amat rajin	Frasa Nama	Frasa Adjektif	FN + FA
Ah Chong	seorang usahawan	Frasa Nama	Frasa Nama	FN + FN

Frasa

• Frasa ialah satu binaan atau unsur ayat yang terdiri daripada sekurang-kurangnya dua perkataan atau jika terdiri daripada satu perkataan, ia berpotensi untuk diperluas menjadi dua perkataan atau lebih.
• Frasa tidak boleh dipecahkan kepada subjek dan predikat.
• Seperti yang diterangkan di atas, ada empat jenis frasa iaitu FN, FK, FA dan FS
• Menurut binaannya, frasa dapat dibahagikan kepada dua jenis iaitu frasa endosentrik dan frasa eksosentrik.

Binaan Ayat

• Bahagian subjek dan bahagian predikat merupakan bahagian utama yang membentuk klausa atau ayat dalam Bahasa Melayu. Subjek dan predikat mempunyai unsur-unsur.
• Perhatikan contoh di bawah:

Subjek		Subjek
Bah. Ayat	Unsur	Bah. Ayat	Unsur
Ah Tian		guru senaman
Tipah		membeli gula
Suara ketua pengawas itu		serak-serak basah
Munainady		menoreh getah

• Jadual di atas menunjukkan rumus binaan ayat yang mudah. Bahasa subjek dibina oleh frasa nama dan predikat dibina sama ada oleh frasa nama, frasa kerja, frasa adjektif dan frasa sendi nama.

Ayat Dasar dan Ayat Terbitan

• Perhatikan ayat berikut:

Pelajar itu membaca buku.

• Ayat ini terdiri daripada satu klausa kerana mempunyai satu subjek (pelajar itu) dan satu predikat (membaca buku).
• Ayat seperti ini dipangil ayat dasar kerana menjadi punca penerbitan ayat-ayat lain.
• Jika kita hendak menambah maklumat kepada maklumat kepada maklumat asas itu dengan penerangan kepada maklumat asas itu dengan peneragan kepada subjek atau penerangan kepada predikat, maka ayat berkenaan boleh menjadi seperti berikut:

Pelajar tingkatan enam itu membaca buku. (tingkatan enam menjadi penerang kepada pelajar, iaitu subjek ayat)

Pola Ayat Dasar

• Pola ayat dasar mempunyai rumusnya tersendiri.
• Rumus-rumus ini boleh terdiri daripada unsur-unsur Frasa Nama (FN), Frasa Kerja (FK), Frasa Adjektif (FA) atau Frasa Sendi Nama (FS)
• Lihat contoh berikut:

Subjek Ayat	Predikat Ayat	Frasa Subjek	Frasa Predikat	Rumus Pola Ayat
Jamilah	pengurus sumber manusia	Frasa Nama	Frasa Nama	FN+FN
Atan	budak pandai	Frasa Nama	Frasa Adjektif	FN+FA

 Pengimbuhan

Proses pengimbuhan ialah proses merangkaikan imbuhan kepada kada dasar untuk menerbitkan perkataan yang berlainan makna serta fungsi nahunya.

Dalam bahasa Melayu, imbuhan terdiri daripada morfem terikat yang dirangkaikan kepada kata dasar.

Imbuhan tergolong dala empat jenis, iaitu awalan, akhiran, apitan dan sisipan.

Imbuhan Kata Nama

Kata nama menerima keempat-empat jenis imbuhan - awalan, akhiran, apitan dan sisipan.

Contoh imbuhan pada awalan ayat

Awalan	Varian	Contoh perkataan	contoh penggunaan
ke-	ke	kerabat, ketladak, kekasih	Kerabat diraja itu makan di warung sahaja.
maksud awalan ke- menjadi penanda orang atau benda dengan memberi tumpuan kepada maksud yang terkandung dalam kata dasar. Kata nama yang diterbitkan mungkin konkrit atau bastrak
peN-	pe-	pewangi, peragut, pesalah	Orang ramai membelasah peragut rantai itu sehingga pengsan.
	pem-	pemfatwa, pemproses, pemberontak	Mesin pemproses sawit itu mahal harganya.
	pen-	pensyarah, penswastaan, penagih, pendapat	Pensyarah itu keletihan kerana menyampaikan lima kuliah sehari
	peng-	pengkritik, pengamal, pengkhianat, pengacau, pengaudit, penghantar, pengasuh	Pengacau itu menggangu pengasuh kanak-kanak setiap hari.
	penge-	pengecualian, pengeluar, pengesan, pengebom	Pengebom berani mati itu terkorban akibat perbuatan sendiri
	pel-	pelabur, pelajar, pelayar, pelampau, pelakon	Pelabur diingatkan supaya menyemak nombor kad pengenalan sebelum mengisi borang.
peR-	per	pertapa	Pertapa itu menghabiskan masa enam purnama untuk menghabiskan zikirnya.
juru-	juru-	jurutaip, jururunding, jurubahasa	Semua tugas diserahkan kepada jurutaip, sehingga akhirnya dia meletakkan jawatan.
dwi-(menunjukkan bilangan dua bagi kata dasar)	dwi-	dwibahasa, dwifungsi, dwiedaran	Majalah itu diterbitkan dalam dwibahasa iaitu Tamil dan Inggeris.
eka-(menunjukkan bilangan satu, kadangkala dirujuk juga adi-)	eka-	ekabahasa, ekakaum, ekafungsi	Pengunaan ekabahasa belum tentu menjamin perpaduan negara
pasca-(dirujuk kepada `selepas')	pasca-	pascasiswazah	Pengajian pascasiswazah merujuk kepada bidang-bidang sarjana dan kedoktoran.
pra-(menunjukkan makna `sebelum')	pra-	prasejarah, prakemerdekaan	Ahli arekologi itu menggali tulang-temulang manusia prasejarah.
swa-menunjukkan maksud `sendiri')	swa-	swalayan, swamodal, swakarya	Pelanggan mengambil sendiri makanan di restoran swalayan itu.

Contoh imbuhan pada akhiran ayat

Akhiran	contoh perkataan
-man (menunjukkan sifat perkara - samada orang atau benda- yang dirujuk)	seniman, budiman
-wan (perkara yang dirujuk adalah ahli dalam bidangnya)	olahragawan, usahawan
-wati (menunjukkan wanita yang ahll dalam bidangnya)	pragawati, olahragawati
-an	pakaian, kudapan, senaman, latihan, kenalan, jualan

Contoh imbuhan pada apitan ayat

Apitan	contoh perkataan
ke....an	kezaliman, kesenangan
pe...an	peranan, pesisiran, pelancongan, pekarangan, peperangan
peN...an	penyusunan, pengurangan

Contoh imbuhan sisipan pada ayat

sisipan	contoh perkataan
-el-	telunjuk, kelengkeng, kelabut
-er-	keruping, seruling, serabut
-em-	kemuning, kemuncup, kemelut

 i mbuhan kata kerja

Menerima tiga jenis imbuhan  awalan, akhiran dan apitan.

Sisipan dengan sendirinya tidak membentuk kata kerja tetapi kata nama dan kata adjektif yang mengandungi sisipan dapat menjadi kata kerja dengan imbuhan kata kerja seperti berikut:

gemerlap -------> bergemerlap

selereak----------> berselerak; menyelerakkan

Contoh imbuhan pada awalan

Akhiran	varian	contoh perkataan
beR-	be-	bekerja
	bel-	belajar
	ber-	berkawal, berhasrat, berziarah
meN	me-	melawat, merasa
	mem-	memberi, memproses
	meng-	mengelak, menggali, menghabiskan
	menge-	mengebom, mengetin, mengelupur, mengesahkan
di-	di-	dipukul, dibaca
mempeR-	memper-	memperbaharu, memperhamba, memperluas, memperdalam
dipeR-	diper-	diperbaharui
teR-	te-	terasa, terasuk, terombak
	ter-	terminum, terpisah, tercarut

Merumuskan akhiran yang membentuk kata terbitan jenis kata kerja dan fungsinya.

akhiran	contoh perkataan
-kan	buatkan, amalkan, ramaikan, selesaikan
-i	jauhi, turuti, masuki

contoh imbuhan apitan yang membentuk kata terbitan jenis kata kerja dan fungsinya

Imbuhan	varian	contoh perkataan
beR...an	ber...an	beranggapan, berdampingan
	be...an	beratapan, berebutan
beR...kan	be-...-kan	berumahkan, berantaikan
	ber-...-kan	bertajukkan, berbantalkan
meN...-kan	me-...-kan	memasukkan, merundingkan, meyakinkan
	mem-...-kan	memberikan, mempastikan, memfatwakan
	men-...-kan	mendirikan, menjadikan, menzahirkan
	meng...-kan	mengambilkan,menggantikan, mengkanunkan
	menge...-kan	mengeposkan, mengetinkan, mengesahkan
menN...i	me...i	meracuni, melindungi, meyakini
	mem-...i	membeloti, mempelopori
	men--...-i	menjalani, mensyukuri
	meng-...-1	mengairi, mengekori, menghadiri, menggarami
mempeR-...kan	memper...-kan	memperhambakan, mempersendakan
ke...an	ke-...-an	kecurian, kemalangan, kesiangan
di....i	di-...-i	diragui, dikasihi, dirindui
di...kan	di-...-kan	dipulangkan, dibenarkan
dipeR...kan	diper-....-kan	diperkenankan, dipersembahkan, diperlihatkan

Kata adjektif menerima tiga jenis imbuhan - awalan, apitan, dan sisipan.

Kata adjektif tidak menerima akhiran

Amati contoh-contoh berikut:

imbuhan	varian	contoh perkataan	contoh penggunaan
Awalan
teR-	te-	teramai, teruncing, terendah	Pesta jualan itu mencatat kedatangan pelanggan teramai  pada tahun ini.
	ter-	terbaik, tersohor, terindah	``Kaulah yang terbaik bagi diriku,'' katanya.
se-	se-	seindah, seganas, sebesar, sehebat	Persembahan pentas kumpulan rock itu sehebat artis-arti rock dari luar negara.
Apitan
ke...an	ke-...-an	kemelayuan, kebaratan, ketimuran	Walaupun cara beliau berpakaian agak kebaratan, tetapi pemikirannya padat dengan aspirasi kemelayuan.
Sisipan
-el-	-el-	gelembung, selerak	Minum bergas itu mempunyai gelembung udara
-er-	-er-	gerigi, serabut	sejak beristeri dua, fikirannya amat serabut.
-em-	-em-	gemilang, semerbak, gemerlap	Minyak wangi palsu itu semerbak baunya.
-in-	-in-	sinambung	usaha beliau dalam perniagaan merupakan kesinambungan bakat neneknya.

 Pemajmukan

Kata Majmuk Umum

Kata majmuk umum terbahagi kepada:

 

      i.        Kata majmuk biasa

Alat tulis, adat resam, kereta api, lapangan terbang, nasi minyak, tengah hari

 

     ii.        Kata Majmuk Gelaran

Ketua Polis Negara, Perdana Menteri, Timbalan Menteri, Peguam Negara, Duta Besar

Kata Majmuk Istilah Khusus

      i.        Kata gandingan untuk istilah-istilah yang khusus dalam pelbagai bidang. Kata yang dipilih untuk digandingkan sama ada daripada kata-kata umum atau istilah khusus.

Telefon mudah alih, teknologi maklumat, kertas kerja

Kata Majmuk Kiasan

      i.        Kata majmuk jenis ini mempunyai maksud selain daripada maksud harafiahnya, misalnya:

Masam muka, tebal muka, curi tulang, makan angin